اشتراک گذاری این مقاله
در بازار و صنعت هر صنف اصطلاحاتی مخصوص به خود را دارد که فعالین در آن صنف و بازار باید با آن آشنا باشند تا بتوانند ارتباط خوبی با دیگران برقرار کنند بطوری که می شود گفت این اصطلاحات زبان رسمی هر کسب و کار می باشد، در این مقاله قصد داریم شما را با تعدادی از اصطلاحات معروف و پرکاربرد در صنعت فولاد آشنا کنیم.
اصطلاحات پر کاربرد فولادی
شمش
شمش (Ingot) یک محصول فلزی با سطح مقطع ذوزنقه‌ای شکل است که طولی کمتر از دو متر دارد. شکل ذوزنقه‌ای آن به این دلیل است که انبار کردن و حمل و نقل فلزات را آسان‌تر می‌کند. شمش‌ها معمولا کاربرد مستقیم صنعتی ندارند و ماده اولیه محسوب میشوند. در صنعت فولاد دو نوع شمش نوردی و شمش ریخته‌گری وجود دارد.
بیلت یا شمشال
بیلت یا شمشال که در بیان علمی به آن CCM می‌گویند، مقطعی مربعی یا دایره‌ای توپر است که سطح مقطعی کمتر از ۲۳۰ سانتی‌متر مربع دارد. این محصولات به عنوان ماده اولیه برای ساخت مقاطع طویل مثل میلگرد، تسمه، سیم و ... استفاده میشوند. بیلت‌ها در رده‌های مختلف 3sp و 5sp تولید میشوند. نوع اول شکل پذیری بالایی داشته و در مقابل کشش، خمش و پیچش انعطاف پذیر است اما نوع دوم انعطاف پذیر نیست و همین کاربردهای این دو را از هم جدا می‌کند.
بلوم یا شمشه
بلوم، شمشه یا شمش فابریک، شبیه به بیلت است و تنها تفاوت آن این است که سطح مقطعی بزرگتر از ۲۳۰ سانتی‌متر مربع دارد. از این محصول به عنوان ماده اولیه برای ساخت مقاطعی چون تیرآهن، قوطی، ناودانی ، نبشی، سپری، میلگرد، ریل و ... استفاده می‌شود.
تختال یا اسلب
تختال (Slab) یک مقطع فلزی مستطیلی است که ابعادی برابر با ۱۲×۱.۲۵ متر و با ضخامت ۲۳۰ میلی‌متر دارد. این محصول به عنوان ماده اولیه در ساخت ورق فولادی، صفحات فولادی، لوله های درزدار و ... استفاده می‌شود. تختال به دو روش مستقیم از ریخته‌گری پیوسته و یا غیر مستقیم از طریق نورد گرم شمش به تولید می‌رسد.
کویل یا کلاف ورق
کویل ورق نورد گرم و یا کلاف ورق، از اصطلاحاتی است که بسیار شنیده می‌شود. برای حمل و نقل آسان ورق‌های فولادی آن‌ها را به وسیله دستگاه تنشن ریل و به دو روش کلاف پیچی سطحی و کلاف پیچی مرکزی، رول می‌کنند. به این رول‌های ورق، کویل یا کلاف می‌گویند. این روش اقتصادی‌ترین و ساده‌ترین روش برای انتقال و نگهداری ورق است. به همین دلیل در بسته بندی همه‌ی ورق‌های فولادی،آلومینیومی، کاغذی، پلیمری و... استفاده می‌شود.
ورق فابریک
ورق فابریک همانطور که از نامش پیداست، بدون برش خوردن به مشتری تحویل داده می‌شود. این ورق‌ها در کارخانه با ابعاد مشخصی تولید میشوند، به همین دلیل ابعاد دقیقی دارند و چون برش داده نمی‌شوند، دارای لبه‌های صاف و تمیزی هستند.
ورق برش خورده
این ورق‌ها همانطور که از نامشان پیداست، به اندازه مورد نیاز برش داده شده و به کار برده میشوند.
بندیل
بندیل (bundle ) نوعی بسته بندی برای محصولاتی مثل میلگرد، لوله‌های بسیار نازک و شمش است. یک نوار فلزی یا پلاستیکی به دور تعداد مشخصی از این محصولات که قطر و طول و ویژگی‌های مکانیکی یکسانی دارند پیچیده می‌شود و یک بندیل را به وجود می‌آورند. وابسته به نوع محصول، سایز و اندازه و کارخانه تولیدکننده، هر بندیل وزن و تعداد شاخه مخصوص به خود را دارد. معمولا بندیل‌ها وزنی بین ۲ تا ۵.۵ تن دارند. برای آن که بدانید هر بندیل چند شاخه دارد، باید وزن کل را به وزن هر شاخه تقسیم کنید.
فولاد خوش تراش یا اتومات
فولادهای خوش تراش یا اتومات به دلیل شکل پذیری بالا، قابلیت ماشین کاری زیادی دارند و به دلیل انعطاف پذیری بالا، در حین کار نمی‌شکنند. از این محصولات آلیاژی در تراشکاری و تولید محصولاتی که نیاز به شکل دهی دقیق دارند، استفاده می‌شود.
جوش پذیری
جوش پذیری یک ویژگی است که به فولادی اطلاق می‌شود که عملیات جوشکاری آن به راحتی و بدون نیاز به تمهیدات خاصی صورت بگیرد. جوش پذیری فولاد به نوع آن، ترکیب شیمیایی، ضخامت و میزان تنش‌های جوشکاری وابسته است. یک فولاد با جوش پذیری پایین، در هنگام جوشکاری دچار ترک خوردگی می‌شود و ممکن است بافت فولاد در محل جوش تغییر کند و استحکام لازم را از دست بدهد.
آهن اسفنجی
آهن اسفنجی، همان محصول مستقیم آهن است که از طریق احیای مستقیم سنگ آهن در حالت جامد به وجود می‌آید.
آهن مشکی
به آهنی که به تازگی تولید شده و بدون زنگ زدگی باشد، آهن مشکی می‌گویند.
قراضه آهن
قراضه آهن یا آهن قراضه (Scrap) به مصالح کهنه و یا تولیدات معیوبی گفته می‌شود که غیرقابل مصرف هستند و برای استفاده دوباره، باید بار دیگر وارد چرخه تولید شده و بازیافت شوند.
آهن خام
با سرد کردن فلز حاصل از کوره بلند، آهن خام (Pig Iron ) به دست می‌آید. آهن خام یا فلز کوره بلند را 90 درصد عنصر آهن و 10 درصد سایر عناصر از قبیل سیلیسیم، منگنز، فسفر و کربن تشکیل داده است.
ریخته گری
ریخته گری یک فرآیند شکل دهی است که طی آن، فلز مذاب تحت یکی از نیروهای فشار، خلاء یا گریز از مرکز درون یک قالب ریخته می‌شود تا قطعه مورد نظر به شکل آن قالب در بیاید. با سرد شدن ماده مذاب، قطعه فولادی آماده خواهد شد.
پروفیل
این کلمه در لغت به معنای نیم‌رخ و در صنعت به معنای مقطع ثابت و طول زیاد است. در اصل همه مقاطع فلزی مثل میلگرد، تیرآهن، لوله، نبشی و ... یک پروفیل محسوب میشوند. اما در صنعت فولاد، قوطی‌ها، لوله‌های فلزی، پروفیل Z، پروفیل‌های در و پنجره و ... را به عنوان پروفیل می‌شناسند.
جدول اشتال
جدول اشتال کتابی است که همه خصوصیات مربوط به مقاطع فولادی ساختمانی استاندارد و پرکاربرد را در خود دارد. در این مجموعه می‌توان جداول وزنی، مساحت‌ها، ویژگی‌های هندسی مقاطع و ... را به طور کامل مطالعه کرد.
سنگ آهک
در صنایع آهن و فولاد، برای تبدیل آهن به آهن چدن از سنگ آهک استفاده می شود. آهن چدن نیز بعداً طی فرایندی به آهن یا فولاد تبدیل می شود. آهک به عنوان یک عامل گدازنده در کوره های قوس الکتریکی و کوره های اصلی اکسیژن استفاده می شود. همچنین آهک، ناخالصی ها را از فولادی که تولید می شود حذف می کند.
کوره ذوب آهن
برای ساخت فولاد از کوره استفاده می‌شود. در این کوره کک و سنگ آهن، تحت یک جریان هوای گرم با یکدیگر واکنش می دهند تا فلز مایع داغ تولید شود. ماده تولید شده در این کوره، چدن نام دارد.
فولاد کربن
وقتی که دو عنصر آهن و کربن با هم ترکیب می شوند، فولاد کربن بدست می آید. نتیجه ی ترکیب آهن با کربن نیز، یک نوع عنصر آلیاژی است که به طور کلی تنها دارای مقدار کمی از عناصر غیر از کربن، سیلیکون، منگنز، گوگرد و فسفر است. درصد کربن در فولاد بر میزان سختی، کشش، قدرت و خاصیت شکل پذیری فولاد تاثیر می گذارد. فولاد با کمترین میزان کربن، به عنوان فولاد ملایم داراي خواص مشابهی با آهن است، اما سبک تر و آسان تر از آن. با افزایش میزان کربن، فولاد سخت تر و قوی تر شده، اما میزان خوردگی آن پایین می آید.
فولاد اندود شده
فولاد اندود شده، فولادی است که از طریق فرآیند گرما یا از طریق الکترولیز با یک لایه از عنصر روی جهت محافظت در برابر خوردگی پایه فلزی پوشش داده می شود. فرایند گالوانیزاسیون به کمک فرآیند گرما (گالوانیزه داغ) یا با استفاده از الکترولیز (الکترو گالوانیزه) انجام می‌شود. همچنین باید یادآور شویم که پوشش آلی (رنگ، پلاستیک) نیز می تواند روی لایه روی قرار گیرد.
اسید شویی
به عملیاتی که طی آن چربی های باقی مانده توسط نورد گرم بر روی ورق های سیاه یا نورد گرم جهت تغییر ضخامت از روی این ورق ها به وسیله اسید کلریدریک پاک می شوند، اسید شویی گویند. این عمل باعث می شود ناخالصی های موجود بر روی سطح ورق های گرم از بین برود تا ظاهر آن تمیزتر و شبیه به ورق های روغنی (سرد) گردد.
ورق گرم نورد
ورق فولادی، فلزی است که سطح آن مسطح تر از آهن، فولاد و یا هر فلز دیگری است و از شمش فولادی و یا بیلت تولید می شود.
ورق های فولادی بر اساس روش تولید، به دو دسته ورق سرد نورد و ورق گرم نورد تقسیم بندی می شوند.
نورد گرم یکی از روش های تولید ورق های فلزی با ضخامت کم است که به ورق تولیدی توسط این روش، ورق گرم نورد گفته می شود. ورق گرم نورد خود به چند دسته تقسیم می شود:
ورق سیاه
ورق آجدار
ورق اسیدشوئی
ورق سرد نورد
ورق سرد نورد به ورق هایی اطلاق می شود که توسط نورد سرد ایجاد می شوند. در واقع بر روی ورق هایی که از طریق نورد گرم با حداقل ضخامت تولید شده اند، پس از اسید شویی، عمل کاهش ضخامت و یا تغییر شکل از طریق فرایند نورد سرد صورت می گیرد.
ورق های سرد نورد شامل انواع زیر می شوند:
ورق روغنی
ورق گالوانیزه (ورق سفید)
ورق قلع اندود (تین پلیت)
ورق رنگی
خاموت
خاموت یا میلگرد عرضی، بخشی از یک شاخه میلگرد است که خم شده و میلگردهای طولی را احاطه می کند و وظیفه ی آن مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی است.
نبشی 5 گوشت 6
نبشی های بال مساوی، نبشی هایی هستند که با پارامترهای اندازه بال نبشی، ضخامت نبشی و طول شاخه نبشی شناخته می شوند. به عنوان مثال نبشی بال مساوی 50 میلی متر و ضخامت 6 میلی متر در طول شاخه 6 متری به طور معمول به صورت 50*6*6000 شناخته می شود که در بازار به نبشی 5 گوشت 6 معروف است.
رادیه
رادیه (پی) یا شالوده های گسترده عبارتند از یک صفحه ی بتن مسلّح یک پارچه که در تمام سطح زمین زیر ساختمان گسترده شده و تمامی ستون ها بر روی آن قرار می گیرند.
وزن و پول
برای فروش آهن آلات توافقات متعددی بین فروشنده و خریدار صورت می گیرد که یکی از آن ها، نحوه ی پرداخت وجه هنگام خرید است. وزن و پول، توافقی مابین خریدار و فروشنده جهت پرداخت وجه است که در آن فروشنده کالا را بارگیری و برای خریدار ارسال می نماید. بعد از بارگیری و مشخص شدن وزن کالا، خریدار تا 24 ساعت مهلت دارد که وجه را به فروشنده پرداخت نماید
اختلاف باسکول
هنگامی که کارخانه، آهن آلات خریداری شده توسط مشتری را به کامیون یا تریلی بار می زند، لازم است که تریلی را هنگام خروج از کارخانه توسط باسکول وزن کرده و سپس به خریدار اعلام نماید. همچنین قبل از رسیدن بار به مقصد، بار دیگر تریلی بر روی باسکول رفته و وزن می شود. به اختلاف وزن محاسبه شده در مقصد و مبدا، اختلاف باسکول می گویند.
میزان مجاز اختلاف باسکول برای وسایل حمل و نقل مختلف، به صورت زیر است:
اگر میزان اختلاف باسکول بیش از مقادیر ذکر شده برای هر وسیله باشد، خریدار می تواند بار را به کارخانه عودت دهد.
خرده بار (نیسان): 10 کیلوگرم
کامیون: بین 20 تا 30 کیلوگرم
تریلی: بین 60 تا 70 کیلوگرم
بازار رو به بالا
هنگامی که قیمت ها در بازار آهن رو به افزایش باشد، اصطلاحاً گفته می شود «بازار رو به بالا» است.